J. Turtle Wood’un Fotoğrafçısı

ONBAŞI TROTMAN

Dünyanın 7 Harikasından biri olan Efes Artemis Tapınağı’nı keşfeden İngiliz Demiryolu Mühendisi J. Turtle Wood’un hikayesi ile birlikte Efes’te arkeoloji çalışmaları gayrı bilimsel olarak başlar. Kendi günlüğünde bundan şöyle bahseder;

“British Museum’dan Bay Trustees’in yardımıyla kazı izni aldıktan sonra 1863 Mayıs ayında kazılara başladım. Ephesus ve Kolophon’da antik eserleri aramak için 12 aylık bir zamanım vardı. Bulduğum eserleri yurtdışına çıkarabilecektim ama birer kopyasını Osmanlılara vermek zorundaydım.”

Wood’un satırlarıyla tapınağın bulunuş öyküsünü ise şöyle anlatıyor:

“1869 yılının son gününde, uzun zaman öncesinde izi kaybedilen ve yine uzun zamandır tekrar aranan tapınağın mermer temelleri yaklaşık yirmi feet (altı metre) derinlikte toprağın altında bulundu. İşcilerden biri beyaz mermerden büyük ve kalın bir temele rastladığı zaman bunun tapınağa ait olabileceğini düşündüm. Sonraki üç gün bayram olduğu için işçiyi birkaç saat daha fazla çalışması ve biraz daha kazması için ikna ettim. 1870 yılbaşı günü bu temelin en sondan bir önceki tapınağa (Arkaik Tapınak) ait olduğu anlaşıldı”

Dünyada büyük yankı bulan tapınağın keşfi Wood’a büyük bir ün kazandırmıştı. Aşağıda anlatacağım Onbaşı Trotman ise Wood’un hikâyesini bugüne kadar görmediğimiz fotoğraflar ve bilgiler ışığında geleceğe taşınmasında rol oynayan kişidir.

9 Ocak 1872 yılında “Royal Corp of Engineers” şirketinden üç kişi J. Turtle Wood’un 1869 yılında keşfettiği Efes’teki Artemis Tapınağı’na yardım için gönderildi. Bu kişilerden ikisi yeterli görülmeyerek geri gönderildi. Ancak üçüncü kişi olan Onbaşı Trotman 3 yıl boyunca Wood ile birlikte Efes ve Artemis’in topraklarında olarak geleceğe kadrajından fotoğraflar bıraktı…

Trotman geldiğinde tapınak bulunmuş ve Wood Efes’in diğer bölgelerinde kazı çalışmaları yapıyordu. Kazı fotoğrafçısı olmamasına rağmen dönemin hikayesini bugün bizlere aktaracak kadar ölümsüz kareler yakalamıştır. Bunun yanı sıra Trotman tapınağın sularının kazı için boşaltılması işi ile ilgileniyordu.

1871 yılına gelindiğinde İngiliz donanmasından HMS Caledonia gemisi ve mürettebatı İzmir Limanına demirleyerek Efes’e geldi. Wood bugüne kadar bulduğu tüm eserleri British Museum’a gönderecekti. Bu sebeple ordunun iş gücünü yanına çağırarak gemi ile Anadolu’nun bağrından Efes’in eserlerini İngiltere’ye kaçırdılar. Kaçırılan eserler bölgeden trenle üç saatlik bir yolculuk ile Smyrna limanına taşındı. Birkaç ay sonra Trotman Efes’e geldiğinde bu hikâyeyi de fotoğrafladı.

HMS Kaledonya subayları ve denizcileri. Kaptan Lambert ekibinin üyelerine ödünç verdi - Teğmen McQuhae, Teğmen Gambier, Dr Farr ve denizcileri

Trotman boşluk buldukça çevreyi gezmeyi ve fotoğraflamayı önemsedi. Bu yüzden fırsat buldukça İncil’de anlatılagelen 7 kilisenin bulunduğu şehirlere de yolculuk yaparak kadrajından çıkanları günümüze aktardı.

1873 tazında sağlığı bozulsa da 27 Mart 1874’teki son ayrılışına kadar Wood ile çalışmaya devam etti. Wood hem kitabında hem de hazırladığı raporlarda Trotman’dan övgüler ile bahsetmiştir.

Fotoğrafların arşivlenmesi ise Bay Trotman’ın eşi Bayan Trotman tarafından Yunan Cemiyeti’ne bağışlanmasıyla gerçekleşiyor.

Tarihçi

Tolga MERT